Σαν σήμερα :Η Μάχη των Γαυγαμήλων (1 Οκτωβρίου 331 π.Χ.)

Η πλέον αποφασιστική μάχη που έδωσε ο Μέγας Αλέξανδρος εναντίον των Περσών. Συνήφθη την 1η Οκτωβρίου 331 π.Χ. στα Γαυγάμηλα, μία πεδινή περιοχή, την οποία μπορούμε να την προσδιορίσουμε σήμερα μεταξύ Μοσούλης και Αρμπίλ στο Ιράκ.

Οταν πληροφορήθηκε ο Δαρείος ότι ο Αλέξανδρος πέρασε τον Τίγρη αφού άφησε τα σκεύη και το θησαυρό του Άρβηλα οδήγησε το στρατό του στα Γαυγάμηλα 30 μίλια δυτικά,περιοχή κατάλληλη για μάχη γιατί είχε ομαλό έδαφος.Εδώ παρέταξε ,στην πιό μακρυνή αριστερή πτέρυγα, τους Βακτριους με αρχηγό το σατράπη της Βακτριανής Βήσσο, κοντά τους τους Δάες και τους Αραχωτούς με αρχηγό τον Βερσαέντη,δίπλα τους ,τους κυρίως Πέρσες ιππείς και πέζους,τους Σουσίους με τον Οξάρτη και τους Καδούσιους.

Στην πιό μακρινή δεξιά πτέρυγα παρατάχθηκαν τα στρατεύματα από την Συρία με τον Μαζαίο και αμέσως μετά οι Μήδοι με τον Ατροπάτη, έπειτα οι Παρθυαίοι,οι Σάκες,οι Τάπουροι και οι Υρκάνιοι πυ ήταν όλοι ιππείς με τον Φραταφέρνη και τελευταίοι οι Αλβανοί του Καυκάσου με τους Σακεσίνες. Ο ίδιος ο Δάρειος παρατάχθηκε στο κέντρο μαζί με έφιππους Πέρσες σωματοφύλακες,που ονομάζονταν και μηλοφόροι ,λόγω του χρυσού μήλου που έφεραν στις λόγχες τους,τους Μάρδους που ήταν άριστοι τοξότες και τέλος τους Έλληνες μισθοφόρους αγνώστου αριθμού.

Πίσω από αυτά τα τάγματα ήταν τοποθετημένα σώματα των Βαβυλωνίων και Ουξίων αγνωστού επίσης αριθμού.Ανάμεσα στο μέτωπο και την εμπροσθοφυλακή τοποθετήθηκαν δρεπανηφόρα οχήματα ,μπροστά από τα οποία προπορευόταν ορισμένα ιππικά σώματα, στα αριστερά οι Σκύθες και Βακτριανοί με 100 άρματα,δεξιά οι Αρμένιοι και Καππαδόκες με 50 άρματα και τα υπόλοιπα 50 άρματα τοποθετήθηκαν στο κέντρο.Αυτή η παράταξη αναφέρεται από τον Αρριανό σύμφωνα με μαρτυρία του Αριστοβούλου που λέει ότι την αντέγραψε από το επίσημο σχέδιο που βρέθηκε στα έγγραφα του περσικού επιτελείου μετά τη μάχη.

Ο Αλέξανδρος περνώντας τον Τίγρη ,αφού ξεκούρασε για τέσσερις ημέρες το στρατό του, βάδισε ανάμεσα από μερικούς λόφους που τον χώριζαν από τον εχθρό με σκοπό να επιτεθεί.Ανεβαίνοντας όμως στα υψώματα είδε ότι ο εχθρικός στρατός ήταν ακόμη μακριά και προτίμησε να ακούσει τη συμβουλή του Παρμενίωνα να μην επιτεθεί πρίν κάνουν αναγνώριση του χώρου που βρισκόνταν μπροστά τους.Ο Αλέξανδρος αν και συνήθως δεν άκουγε την γνώμη των στρατηγών του, σε αυτή την περίπτωση άκουσε και αφού έστησε στρατόπεδο σε εκείνο το σημείο ,διέταξε τους εταίρους ιππείς να κατασκοπεύσουν το χώρο. Ο Παρμενίωνας και άλλοι τον συμβούλεψαν επίσης να επιτεθεί την νύχτα αλλά ο Αλέξανδρος απέρριψε αυτή την γνώμη λέγοντας ότι είναι αισχρό να κλέψει τη νίκη ενώ μπορεί να νικήσει χωρίς τεχνάσματα το Δαρείο.

Το 331 π.Χ το ξημέρωμα παρέταξε σε δυο τάξεις το στρατό του που αποτελείτο από 40.000 πεζούς και 7.000 ιππείς.Στην πρώτη τάξη που αποτελούσε και το μέτωπο από δεξιά προς τα αριστερά παρατάχθηκαν 8 ιλες εταίρων με στρατηγό το Φιλώτα .Κοντά τους παρατάχθηκε το τμήμα των υπασπιστών με το Νικάνορα και μετά από αυτούς ,η φάλαγγα σε 6 τμήματα με αρχηγούς τους Κοίνο,Περδίκκα Μελέαγρο,Πολυσπέρχοντα,Σιμμία και Κρατερό.Στα αριστερά της φάλαγγας παρατάχθηκε το ελληνικό ιππικό αποτελούμενο από Λοκριοίς,Φωκείς,Φθιώτες,Μαλιείς και Πελοποννήσιους ενώ στα άκρα αριστερά τοποθετήθηκαν οι θεσσαλοί ιππείς με το Φίλιππο.Ο Αλέξανδρος ανέλαβε την αρχηγία της δεξιάς πτέρυγας και ο Παρμενίωνας της αριστερής. Πίσω από το κυρίως μέτωπο τοποθετήθηκαν η 2η ταξη σαν επιφυλακή με σκοπό να αντιταχθεί σε τυχόν επιθέσεις από τα πλάγια η από πίσω.Εδώ ο Αλέξανδρος παρέταξε τους σαρισσοφόρους ,τους Παίονες,τους μισούς Αγριάνες,τους Μακεδόνες τοξότες και τους αρχαίους ,δηλαδή όλους τους βετεράνους στρατιώτες με αρχηγό τον Κλέαρχο,ενώ αριστερά τοποθετήθηκε το συμμαχικό ιππικό.Μπροστά όμως από όλους, και το κυρίως μέτωπο,ήταν παραταγμένοι οι Έλληνες ιππείς με αρχηγό το Μένιδα και τον Ανδρόμαχο και ακόμη ένα τμήμα σαρισσοφόρων με το Βάλακρο και οι υπόλοιποι Αγριάνες ακοντιστές και μερικοί τοξότες.Στους πεζούς Θράκες ανατέθηκε η φύλαξη του στρατοπέδου. Ο Αλέξανδρος επειδη πληροφορήθηκε από λιποτάκτη ότι στο χώρο ανάμεσα στα αντίπαλα στρατόπεδα οι Πέρσες είχαν τοποθετήσει σιδερένιες κόψεις για να εμποδίσουν το μακεδονικό ιππικό,βάδισε με προσοχή αποφεύγοντας τα εμπόδια και οδηγώντας τη βασιλική ίλη στα άκρα δεξιά.

Αφού πλησίασε τον εχθρό είδε ότι βρισκόταν απέναντι από τον ίδιο το Δαρείο και το αριστερό περσικό άκρο,δηλαδή τους Πέρσες σωματοφύλακες,Ινδούς, Αλβανούς και Κάρες,συνέχισε όμως να στρέφεται δεξιά. Ο Δαρείος για να εμποδίσει αυτή την κίνηση άρχισε να στρέφεται και αυτός προς τα αριστερά.Επειδή όμως ο Αλέξανδρος με αυτή την πορεία είχε προσπεράσει το έδαφος που είχε ισοπεδώσει ο Δαρείος για την έφοδο των αρμάτων, νόμισε αναγκαίο να αναχαίτησει κέθε κίνηση προς αυτό το σημείο και για αυτό διέταξε 1.000 Βάκτριους ιππείς και τους Σκύθες να κυκλώσουν τους Μακεδόνες και να χτυπήσουν από τα πλάγια.Ο Αλέξανδρος βλέποντας τον κίνδυνο έστειλε εναντίον τους,τους ιππείς ,με το Μένιδα κι έτσι άρχισε η μάχη. Οι Βάκτριοι ιππείς μόλις είδαν το Μένιδα να επιτιθεται σταμάτησαν τη κυκλική τους κίνηση και όρμησαν εναντίον του αναγκάζοντας τον να υποχωρήσει αλλά αφού ήρθαν σε βοήθεια οι Παίονες και Έλληνες ιππείς οι Βάκτριοι αποκρούστηκαν. Ο σατράπης Βήσσος έσπευσε σε βοήθεια οδηγώντας το κύριο σώμα των Βακτρίων και τους Σκύθες και η μάχη έγινε σφοδρότερη και πολλοί Έλληνες σκοτώθηκαν αλλά τελικά κατόρθωσαν διατηρώντας τις γραμμές τους να ανοίξουν ρήγμα στην παράταξη των εχθρών.

Επειδή όμως συνεχιζόταν ακόμα η ιππομαχία ο Δαρείος διέταξε να επιτεθούν τα δρεπανηφόρα και όλη η πρώτη τάξη του στρατού με την ελπίδα ότι η φάλαγγα θα τρόμαζε από τα άρματα και αφού χτυπιόταν από τον επερχόμενο στρατό θα ανατρεπόταν ολοκληρωτικά.

Δυστυχώς για το Δαρείο το σχέδιο του αποδείχθηκε αναποτελεσματικό καθώς τα άλογα σκοτώνονταν από τους Μακεδόνες ακοντιστές και τοξότες , τρομοκρατούνταν από το θόρυβο που προξενούσαν οι φαλαγγίτες χτυπώντας τις σάρισσες και τις ασπίδες τους και από τα προτεταμένα δόρατα,έτσι τα περισσότερα γύρισαν πίσω.Αλλά και όσα κατάφεραν να φτάσουν ως τη φάλαγγα περνούσαν μέσα από τα κενά διαστήματα που οι φαλαγγίτες είχαν αφήσει επίτηδες.

Ο Αλέξανδρος αφού έδιωξε την απειλή των αρμάτων διέταξε τα στρατεύματα της 1ης τάξης που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν συμμετείχαν στη μα΄χη να αποκρούσουν μαζί με τους Παίονες τους εχθρούς που επιτέθηκαν εναντίον του από τη δεξιά πλευρά. Εκείνος αφού σταμάτησε τη λοξή κίνηση όρμησε στο ρήγμα που είχε δημιουργηθεί στην εχθρική παράταξη από την κυκλική κίνηση των Βακτρίων και επιτέθηκε κατευθείαν στο Δαρείο γύρω από τον οποίο είχε ξεσπάσει μάχη ανάμεσα στους σωματοφύλακες και τους εταίρους.Ταυτόχρονα επιτέθηκε και η μακεδονική φάλαγγα προτείνοντας τις σάρισσες και για λίγο διάστημα η μάχη ήταν αμφίροπη γιατί εδώ μάχονταν τα καλύτερα τμήματα των Περσών,οι Έλληνες,οι Κάρες και οι Πέρσες σωματοφύλακες αλλά την εξαιρετική ανδρεία του στρατού του ματαίωσε για μια ακόμη φορά η δειλία του Δαρείου που βλέποντας την έφοδο ,των Μακεδόνων και τον ίδιο τον Αλέξανδρο να έρχεται εναντίον του,γύρισε το άρμα του προς τα πίσω και έδωσε το παράδειγμα της φυγής.

Η φυγή του είχε σαν αποτέλεσμα την φυγή των στρατευμάτων γύρω από το Δαρείο που όχι μόνο ήταν τα πιο αξιόμαχα αλλά αποτελούσαν και το κυρίως όγκο του περσικού κέντρου χωρίζοντας το στρατό σε δυο τμήματα.Επειδή και ο Αρέτας μαζί με τους Παίονες λύγισαν τους Βάκτριους τίποτα δεν εμπόδιζε πια την καταδίωξη.Μολονότι όμως τα πράγματα πήγαιναν καλά για την δεξιά πτέρυγα και το κέντρο των Μακεδόνων,δεν συνέβαινε το ίδιο και στα αριστερά.Εδώ πολεμούσε ο Παρμενίωνας με το πέρση στρατηγό Μαζαίο και παρά τη φυγή του Δαρείου πιέστηκε τόσο ώστε αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από τον Αλέξανδρο ο οποίος αν και δυσανασχέτησε γιατί αναγκαζόταν να σταματήσει τη καταδίωξη ,έσπευσε μαζί με τους εταίρους και τις φάλαγγες που κατεύθαναν σταδιακά.Αλλά από το κενό που δημιουργήθηκε με τη στροφή αριστερά πέρασε ένα τμήμα Ινδών και Περσών που επιτέθηκε στους Μακεδόνες από τα μετόπισθεν και παρολίγο να λεηλατήσει τα σκευοφόρα αλλά και να απελευθερώσει την οικογένεια του Δαρείου. Πολύ γρήγορη ήταν όμως η αντίδραση των Μακεδόνων που χτυπώντας το τμήμα αυτό το διέλυσαν.

Ο Μαζαίος συνέχισε για λίγο ακόμα να πολεμά γενναία αλλά βλέποντας την ολοκληρωτική κατάρευση της αριστερης πλευράς και ενώ τον πίεζαν οι Θεσσαλοί και Έλληνες ιππείς κατάλαβε ότι μόνος του δεν θα μπορούσε να αλλάξει την έκβαση της μάχης και υποχώρησε πριν φτάσει στο σημείο ο Αλέξανδρος ,την πορεία του οποίου καθυστέρησαν κάποια τμήματα Περσών και Πάρθων ιππεών που υποχωρούσαν τελευταία από το κέντρο .Αφού τους επιτέθηκε ο βασιλιάς μαζί με τους εταίρους έγινε φονική μάχη στην οποία έπεσαν 60 Μακεδόνες ιππείς ανάμεσα τους ο Ηφαιστίωνας ,ο Κοίνος και ο Μενίδας ενώ ο Αλέξανδρος κινδύνεψε πολύ.Αμέσως όμως μετά έφτασε στην αριστερή πλευρά βρίσκοντας τον Παρμενίωνα νικητή και βοηθώντας τον καταδίωξε τους εναπομείναντες εχθρούς.

Το πόσοι σκοτώθηκαν στη μάχη δεν είναι σίγουρο. Ο Αρριάνος αναφέρει 300.000 νεκρούς ενώ ο Διόδωρος 90.000.Από τους Έλληνες αναφέρονται 500. Το βέβαιο είναι ότι ο περσικός στρατός σφαγιάστηκε και εν μέρει διαλύθηκε και δεν έγινε από τότε απόπειρα συγκρότησης νέου στρατού.

stoxos.gr