Την ιστορία μελέτα παιδί μου, γιατί έτσι όχι μόνο τον εαυτό σου και τη ζωή σου θα κάμεις ένδοξη και χρήσιμη στην ανθρώπινη κοινωνία, αλλά και το μυαλό σου οξυδερκέστερο και διαυγέστερο.(Ιπποκράτης)
«το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό, ό,τι είνα ιαληθινό» ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ
Γράφει ο Γιάννης Δημάκης
Είναι βέβαιο, ότι η ελληνική ιστορία έχει γραφτεί στρεβλωμένα κι έτσι την έχουμε μάθει γενιές και γενιές Ελλήνων. Το πιο χαρακτηριστικό σημείο είναι, ότι έχουμε ηρωοποιήσει και τιμάμε πρόσωπα, τα οποία σαφώς και δεν άξιζαν τέτοια τιμή.
Πρόσωπα που είχαν - αν μη τι άλλο- θολό ή σκοτεινό παρελθόν και ζωή που επ' ουδενί μπορούν να χαρακτηριστούν ήρωες. Η δε πολιτική ζωή τους, ήταν πλήρης ιδιοτέλειας που ...χαρακτηρίστηκε ηρωισμός!.Θα επιχειρήσουμε μια όσο το δυνατόν πιο εμπεριστατωμένη καταγραφή κάποιων από εκείνους που η ιστορία μας καταγράφει ως ήρωες παραθέτοντας οσα πιο πολλά στοιχεία μπορούμε.Για τον κάθε ιστορικό πρόσωπο θα παραθέτουμε τα αρνητικά σχόλια που έχουν γραφτεί για κάποια ενέργεια του αλλα και για το ίδιο γεγονός τα θετικά σχόλια αν υπάρχουν. Δεν έχουμε πρόθεση να απομυθοποιήσουμε κανέναν, παρά μόνο να μπορέσουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η ιστορία που μας διδάσκουν έχει πάμπολλες στρεβλώσεις και αναλήθειες.
.................................................................................................................................................
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον αμφιλεγόμενων προσωπικοτήτων του Εικοσιένα και των πρώτων δεκαετιών του ελληνικού κράτους. Το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης σήμανε και μια γενικότερη "κρίση" της ελληνικής παραδοσιακής κοινωνίας, η οποία δέχτηκε με βίαιο τρόπο τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης της με τον κόσμο και τον εαυτό της. Έτσι, από την πρώτη στιγμή της Επανάστασης εμφανίζεται μια αντίθεση ανάμεσα στους ετερόχθονες και τους αυτόχθονες κατοίκους, η οποία δεν είναι απλώς γεωγραφικής φύσης ή προέλευσης αλλά σύντομα αποκτά κοινωνικοπολιτισμικό χαρακτήρα.
Ο Μαυροκορδάτος είναι ένας πολιτικός στο επίκεντρο των ρευμάτων του Διαφωτισμού και της απότοκου τότε εθνικιστικής ιδεολογίας, ο οποίος θα βρεθεί αντιμέτωπος με τα παραδοσιακά στρώματα στην επαναστατημένη Ελλάδα. Θα συμμετάσχει στη συγκρότηση των νέων θεσμών, στη διαμόρφωση πολιτικών ομαδοποιήσεων και στην επιβολή μηχανισμών και στρατηγικών που απαντούν στα δεδομένα και τις ανάγκες ενός σύγχρονου, εθνικού τύπου κράτους.
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791 - 1865)
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας Φαναριωτών, μέλη της οποίας είχαν χρηματίσει κορυφαίοι αξιωματούχοι της οθωμανικής διοίκησης (διερμηνείς και ηγεμόνες των παραδουνάβιων περιοχών). Γεννήθηκε το 1791 και, ως γιος του λόγιου αξιωματούχου στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες Νικόλαου Μαυροκορδάτου και της Σμαράγδας Καρατζά, έλαβε αξιόλογη μόρφωση, κατάλληλη για την ανάληψη δημόσιων αξιωμάτων. Εκτός από τα Ελληνικά του, που το επίπεδό τους ήταν υψηλό, χειριζόταν καλά τα γαλλικά, τα ιταλικά, τα τούρκικα και αραβικά. Εργάστηκε ως γραμματέας του θείου του, ηγεμόνα της Βλαχίας, Ιωάννη Καρατζά.
Το 1819, ο θείος του Ιωάννης Καρατζάς, φοβούμενος για τη ζωή του μετά από πληροφορίες που είχε για δυσαρέσκεια του σουλτάνου στο πρόσωπό του, φεύγει από το Βουκουρέστι. Μαζί του αναχωρεί και ο ανιψιός του Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, που βλέπει να χάνονται οι ελπίδες του για ανάληψη κάποιας σπουδαίας θέσης στον διοικητικό μηχανισμό των Οθωμανών. Από τότε, αρχίζει να εμφανίζεται φιλικά διακείμενος στην ιδέα της επανάστασης στην Ελλάδα. Αρχικά εγκαθίσταται, στη Γενεύη και ύστερα στην Πίζα της Ιταλίας που παρακολουθεί μαθήματα ιατρικής, ενώ, μάλλον το 1819, μυείται στην Φιλική Εταιρεία., πιθανότατα από τους Τσακάλωφ και Αναγνωστόπουλο, που τότε είχαν επισκεφτεί την Πίζα.
Αφιξη στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, έφτασε για πρώτη φορά το 1821 φορώντας τουρκική στολή! Αμέσως, έβγαλε τα τούρκικα ρούχα και φόρεσε ευρωπαϊκό κουστούμι. Όπως είπε ο Καποδίστριας,αντικατέστησε το σαρίκι με πίλον ευρωπαϊκόν. Οι φιλοδοξίες του είναι απεριόριστες και, μορφωμένος όπως είναι, θεωρεί ότι θα διαδραματίσει ηγετικό ρόλο, πολύ περισσότερο αφού οι Έλληνες είναι αγράμματοι και ακοινώνητοι. Είναι, μάλιστα χαρακτηριστικό, ότι προσεταιρίστηκε τον τίτλο του Πρίγκηπα, ενώ δεν ήταν. Ένα άλλο χαρακτηριστικό ήταν, ότι ενώ κατά τους χρόνους της σκλαβιάς απαγορευόταν στους υπόδουλους Έλληνες να φορούν ευρωπαϊκές φορεσιές, τον Μαυροκορδάτο, ουδείς Τούρκος τον πείραξε. Μετά την έναρξη της επανάστασης, ο Μαυροκορδάτος, κάποιοι Έλληνες συνεργάτες του και μαζί οι Γάλλοι και Ιταλοί που έφερε μαζί του, εγκαταστάθηκαν στο Μεσολόγγι και ξεκίνησαν τη «λαμπρή» δράση τους!
Λίγο πριν αποβιβαστεί εκεί, ο Μαυροκορδάτος βύθισε το πλοίο που τον μετέφερε με την δικαιολογία ότι θα αιχμαλωτιζόταν από τον τουρκικό στόλο που έπλεε στην περιοχή.Κατ' άλλους η κίνηση αυτή του Μαυροκορδάτου έγινε για να καταχραστεί τις χρηματικές εισφορές των Ελλήνων ομογενών από την Ιταλία, τις οποίες μετέφερε το πλοίο. Ήταν ξεκάθαρο ότι στόχευε την εξουσία, την οποία ασκούσε στην Πελοπόννησο η Πελοποννησιακή Γερουσία, η οποία ήταν ένα είδος επαναστατικής κυβέρνησης, με τέσσερις προκρίτους και τον Άγιο Βρεσθαίνης.
Από το Μεσολόγγι, κάνει αμέσως δήλωση νομιμοφροσύνης στον Δημήτριο Υψηλάντη, ο οποίος είναι στην Ελλάδα ως πληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου της Αρχής, αδελφού του Αλέξανδρου, που εθεωρείτο ο αρχηγός του επαναστατημένου Έθνους. Άλλωστε, τον Δημήτριο Υψηλάντη, είχαν αναγνωρίσει όλοι οι Έλληνες, νησιώτες, Μοραΐτες και Ρουμελιώτες.
Εκεί άρχισε αμέσως τις ενέργειες για τοπική πολιτική οργάνωση. Συναντάται με τον Δημήτριο Υψηλάντη τον Αύγουστο του '21, ορίζεται πληρεξούσιός του και συγκαλεί την «Συνέλευσιν της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος» της οποίας εκλέγεται πρόεδρος. Η διαφωνία του με τον Δημήτριο Υψηλάντη και η επακόλουθη συμμαχία του με τους προεστούς του δίνουν την ευκαιρία αλματώδους προώθησης: εκλέγεται πρόεδρος της πρώτης Εθνικής Συνέλευσης της Επιδαύρου (που την 1ην Ιανουαρίου 1822 ψήφισε το «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος» και στις 15 Ιανουαρίου εξέδωσε την περίφημη «Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Έθνους»), πρόεδρος την ίδια μέρα του Εκτελεστικού Σώματος και αργότερα του Βουλευτικού. Η σύντομη Διακήρυξη που προτάσσεται στο «Προσωρινό Πολίτευμα» («πεμπτουσία της αρχής των εθνοτήτων») συντάχθηκε από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον στενό του συνεργάτη Αναστάσιο Πολυζωίδη.«Τό ἑλληνικό έθνος, τό ὑπὸ την φρικώδη ὀθωμανικήν δυναστείαν, μή δυνάμενον νά φέρη τόν βαρύτατον καί ἀπαραδειγμάτιστον ζυγόν τῆς τυραννίας καί ἀποσεῖσαν αὐτόν μέ μεγάλας θυσίας, κηρύττει σήμερον διά τῶν νομίμων παραστατῶν του, εἰς ΄Εθνικήν συνηγμένων Συνέλευσιν, ἐνώπιον Θεού καί ἀνθρώπων, τήν πολιτικήν αὑτοῦ ύπαρξιν καί ἀνεξαρτησίαν». ΄Εν ΄Επιδαύρῳ τήν α΄ ΄Ιανουαρίου, ἔτει ạωκβ΄, και Α΄της Ἀνεξαρτησίας.
Αλλά οι θεσμοί και τ’ αξιώματα δεν ήταν αυτό που πρωτίστως χρειαζόταν η Ελλάδα. Έτσι ο Μαυροκορδάτος για να δυναμώσει τη θέση του και να εφαρμόσει τις περί συγκεντρωτικής εξουσίας ιδέες του αποφάσισε ν’ αναλάβει και στρατιωτική δράση.
Η επιτυχία όμως στον στρατιωτικό τομέα δεν ήταν ανάλογη με αυτήν στον πολιτικό. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, που πίστευε ότι αν πετύχαινε μια περιφανή νίκη εναντίον των τουρκικών στρατευμάτων θα κατάφερνε να επισκιάσει τους οπλαρχηγούς και να αποκτήσει ακόμα περισσότερο κύρος, οργάνωσε εκστρατεία στην Ήπειρο, η οποία οδήγησε στην αποτυχημένη μάχη του Πέτα. Είναι πάντως ο μόνος πρωθυπουργός που έλαβε προσωπικά ενεργό μέρος σε (τρεις) πολεμικές επιχειρήσεις.
Ο Μαυροκορδάτος, στη συνέχεια, ζητάει από τον Υψηλάντη την άδεια να οργανώσει με επικεφαλής τον ίδιο και τον φίλο του Θεόδωρο Νέγρη, πολιτικά και στρατιωτικά τη Στερεά Ελλάδα.
Ο Δημ. Υψηλάντης, χωρίς να φαντάζεται που μπλέκει, του δίνει την άδεια που ζητούσε. Παρ' ότι ήταν άνθρωπος καλής θέλησης και αγαθών προθέσεων, ο Υψηλάντης συνέστησε στον Μαυροκορδάτο να μη χρησιμοποιήσει τον Νέγρη, επειδή ήξερε ότι επρόκειτο περί δόλιου ανθρώπου. Ο Μαυροκορδάτος, παράκουσε τον Δημ. Υψηλάντη και έστειλε τον Νέγρη στα Σάλωνα (σημερινή Άμφισσα) και ο ίδιος έμεινε στο Μεσολόγγι. Αμέσως, έφτιαξαν ένα είδος Συντάγματος, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα τους, με σκοπό να διοικήσουν ως απόλυτοι μονάρχες στην περιοχή. Δημιούργησαν, δηλαδή, με την ανοχή του Υψηλάντη,ένα νέο κράτος μέσα στην ξεσηκωμένη Ελλάδα! Ο μεν Μαυροκορδάτος έφτιαξε Γερουσία που την ονόμασε τον «Οργανισμό Προσωρινής Διοικήσεως της Δυτικής Ελλάδας», με έδρα το Μεσολόγγι, ο δε Νέγρης έφτιαξε τον Άρειο Πάγο που ονομάτισε «Νομικήν Διάταξιν Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος», με έδρα την Άμφισσα. Ουσιαστικός αρχηγός των δυο σωμάτων ήταν ο Μαυροκορδάτος, που θέλησε πλέον να καθυποτάξει τους τοπικούς οπλαρχηγούς και να τους καταστήσουν υποχείριά τους. Λίγο μετά, παραμέρισε τον Νέγρη και αυτοαναγορεύτηκε αρχηγός της Στερεάς Ελλάδας και ξεκίνησε την αμφισβήτηση του Δημητρίου Υψηλάντη! Έφτασε, μάλιστα, στο σημείο να αμφισβητήσει και τον Δημήτριο και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, με μια αισχρή επιστολή που έστειλε στον πρώτο και παρουσιάζει ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», που εξεδόθη το 1925:
Στην επιστολή αυτή ο Μαυροκορδάτος γράφει ότι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης εξαπατήθηκε από τους Φιλικούς κι ότι τόσο εκείνος, όσο και ο Μητροπολίτης Ουγγαροβλαχίας Ιγνάτιος, είναι αντίθετοι με τον ξεσηκωμό και προσπάθησαν να τον αποτρέψουν. Στη συνέχεια της επιστολής, ο Μαυροκορδάτος αναφέρει σκαιότατα, ότι δεν αναγνωρίζει τον Υψηλάντη για αρχηγό, διότι δεν εκπροσωπεί κανέναν, ούτε φυσικά το Έθνος, ούτε μπορεί να είναι πληρεξούσιος επιτρόπου μιας ανύπαρκτης αρχής, η οποία κι αν ακόμη υπήρχε, δεν μπορούσε να έχει δικαιώματα επάνω στο Έθνος!Το αποκορύφωμα στην επιτολή ήταν ο επίλογος. Σ' αυτόν, ο Μαυροκορδάτος, γράφει ότι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κι όλοι οι άλλοι που προκάλεσαν τον ξεσηκωμό, είναι ένοχοι και το έκαναν από ιδιοτέλεια και μόνο, για το δικό τους συμφέρον και όχι γιατί ήθελαν την ελευθερία της πατρίδας. Δεν σταματά, όμως, στην αμφισβήτηση και κατεδάφιση του Υψηλάντη. Πιάνει τους προκρίτους του Μοριά και κάνει πρόταση να καλέσουν για αρχηγό των Ελλήνων τον πρίγκιπα της Γαλλίας Ευγένιο, που ήταν θετός γιος του Μεγάλου Ναπολέοντα. Τους λέει ακόμη, ότι αν δεν θέλουν τον Ευγένιο, να φέρουν τον Καποδίστρια ή κάποιον ικανότερο των Υψηλάντηδων. Αυτή ήταν η αρχή του ελληνικού δράματος μεσούσης της επανάστασης. Αυτή ήταν η αρχή του εμφυλίου που ακολούθησε.
Οπαδός του δόγματος των Φαναριωτών, διαίρει και βασίλευε, δεν υπολόγιζε τίποτα και δεν άφησε δολιότητα και παγαποντιά, την οποία να μη κάνει. Αμέσως μετά την αμφισβήτηση των Υψηλάντηδων, με τα χρήματα που διέθετε προσεταιρίστηκε κάποιους καπετάνιους της Ρούμελης και σε σύντομο διάστημα αναγνωρίστηκε ένας άτυπος άρχοντας της περιοχής. Ο τρόπος της διοίκησής του,είναι χαρακτηριστικό πως σκεφτόταν στο ακόλουθο περιστατικό:
Στο Ξηρόμερο, διόρισε σκοπίμως δυο οπλαρχηγούς. Τον Γρίβα και τον Τσόγκα. Όπως ήταν αναμενόμενο οι δυο τους άρχισαν να διαφωνούν και να ανταγωνίζονται. Τότε, κάποιος Ξηρομερίτης, πήγε και βρήκε τον Μαυροκορδάτο και του ανέφερε τα καθέκαστα, συμπληρώνοντας ότι έτσι όπως πάει, σύντομα κάποιος εκ των δυο θα σκοτωθεί από τον άλλον. Τότε, ο Μαυροκορδάτος, με τον κυνισμό που τον διέκρινε, απάντησε: «Το ηξεύρω. Αλλά όποιος εκ των δυο και αν λείψει, θα λείψει ένας χαλές...».
Το συγκεκριμένο περιστατικό, αποκαλύπτεται στο βιβλίο με τίτλο «Οδυσσέας Ανδρούτσος», του Κάρπου Παπαδόπουλου, που κυκλοφόρησε το 1957 από τις εκδόσεις Τσουκαλά. Σημειωτέον, ότι ο ένας εκ των δυο οπλαρχηγών που είχε διορίσει στο Ξηρόμερο, ο Τσόγκας, ήταν προσωπικός του φίλος και άνθρωπός του για...επικίνδυνες αποστολές! Κι όμως, το φίλο του, τον αποκαλούσε...χαλέ, που στα Αρβανίτικα σημαίνει αποχωρητήριο!
Λίγο αργότερα, πήγε με τον Υδραίο Κουντουριώτη, πάμπλουτο προύχοντα της Ύδρας. Έγινε ο άνθρωπός του. Πιόνι στην αρχή κι όταν απέκτησε επιρροή, άρχισε να ...έρπει για την αναρρίχησή του. Υπάρχει επιστολή του, στο αρχείο Κουντουριώτη, στον οποίο γράφει:«Τι μ' έγραψες και δεν ενήργησα...εις την άκρην του κόσμου αν θέλεις να υπάγω, εκεί υπάγω...Δεν ηξεύρω τι άλλο μπορώ να σε είπω...»
Μ' αυτά και με τούτα, ο Μαυροκορδάτος, τον Ιανουάριο του 1822, γίνεται πρωθυπουργός και τον Μάιο αρχιστράτηγος. Εξοπλίζεται με δικτατορικές εξουσίες και λαμβάνει ότι μέτρο θέλει, πολιτικό ή στρατιωτικό, κατά την απόλυτη κρίση του και συμφώνως με τα συμφέροντά του.
Η μάχη του Πέτα
Η μάχη του Πέτα το 4 Ιουλίου 1822 ήταν μια από τις μεγαλύτερες ήττες που γνώρισαν οι επαναστατημένοι έλληνες κατά την διάρκεια της Επανάστασης. Η ευθύνη για την ήττα βαρύνει εξ ολοκλήρου τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο αλλά ας δούμε τα γεγονότα από την αρχή.
Όπως και οι περισσότεροι πολιτικάντηδες με την είσοδο του Δράμαλη στην Πελοπόννησο ο Μαυροκορδάτος αποφασίζει να φύγει. Παίρνει μαζί του τα πρώτα τακτικά στρατιωτικά τμήματα της επανάστασης που είχε οργανώσει ο Δημήτριος Υψηλάντης και σε αυτά υπηρετούσαν πολλοί Φιλέλληνες και πάει στο Μεσολόγγι. Καταργεί την τοπική γερουσία και βάζει δικούς του ανθρώπους σε θέσεις κλειδιά.
Μα υπερφύαλος όπως ήταν δεν του έφτανε η πολιτική εξουσία που την έπαιζε στα δάχτυλα, αλλά σκέφτηκε ότι είναι καιρός να αποκτήσει και στρατιωτικές δάφνες. Έτσι ονοματίζει τον εαυτό του στρατηγό και με ένα στράτευμα 3000 ανδρών αποφασίζει να εκστρατεύσει στην Ήπειρο για να βοηθήσει του μπλοκαρισμένους Σουλιώτες. Στις αρχές Ιουνίου φτάνει στο Κομπότι και στήνουν το στρατόπεδο τους στον Πέτα. Στις 21 Ιουνίου προσπαθούν 1500 Έλληνες με αρχηγό τον Μάρκο Μπότσαρη να ενωθούν με τους Σουλιώτες αλλά ισχυρή τούρκικη δύναμη τους απωθεί πίσω στο στρατόπεδο του Πέτα. Όλοι οι εμπειροπόλεμοι αρχηγοί συμβουλεύουν τον Μαυροκορδάτο να τραβηχτούν οι Έλληνες σε πιο οχυρές θέσεις αλλά εκείνος δεν τους ακούει
Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται οι τακτικοί και οι φιλέλληνες. Όπως αναφέρουν οι ιστορικοί μας άδικα ο Γενναίος και ο Γώγος Μπακόλας τους συμβούλευσαν να φτιάξουν ταμπούρια. Εκείνοι με λίγοι έπαρση είναι η αλήθεια τους αποκρίθηκαν ότι ξέρουν να πολεμάνε και ότι για κάστρα έχουν τα στήθια τους.
Ο Κιουταχής εν τω μεταξύ έχει στείλει μια δύναμη 2000 τουρκαλβανών να πιάσει τις πλάτες των δικών μας. Όταν αρχίζουν να χτυπούν πισώπλατα τους αγωνιστές με την ταυτόχρονη ολομέτωπη επίθεση του κύριου όγκου των τούρκων αρχίζει η καταστροφή. Οι τακτικοί και οι φιλέλληνες σε μια τελευταία απέλπιδα προσπάθεια σχηματίζουν τετράγωνο για να συγκρατήσουν την ορμή του εχθρού, αλλά άδικα καθώς ποδοπατιούνται από το τούρκικο ιππικό. Θα χάνονταν ολόκληρο το ελληνικό στρατόπεδο αν την τελευταία στιγμή ο Γώγος Μπακόλας δεν έπιανε μια ισχυρή θέση σε ένα γκρεμό και δεν πισωγύριζε τους τούρκους. Από τους φιλέλληνες μόνο 25 γλύτωσαν που με γιουρούσι κατάφεραν να ανοίξουν δρόμο με τις λόγχες τους και να περάσουν. Για αυτή την καταστροφή σε κάποιον έπρεπε να ρίξει την ευθύνη ο Μαυροκορδάτος, αυτός φυσικά δεν έφταιγε σε τίποτε! Έτσι κατηγόρησε τον Γώγο για προδοσία, ότι τάχα επίτηδες άφησε τους τουρκαλβανούς να πιάσουν τις πλάτες των Ελλήνων.
Ο ίδιος ο Γώγος, όταν έμαθε τι του καταμαρτυρούσαν, επισκέφτηκε τον Μαυροκορδάτο που πρέπει να του είπε ότι τον θεωρεί αθώο. Τα κουτσομπολιά όμως οργίαζαν.Πες πες, τον τρέλαναν τον γερο καπετάνιο που τόσα είχε προσφέρει στην Ελλάδα. Μη αντέχοντας να κατηγορείται άδικα, ο Γώγος πέρασε στην αντίπερα όχθη. Κατάφεραν στο τέλος να τον κάνουν στ'αλήθεια προδότη.Τα βρήκε με τους Τούρκους και τους υπηρέτησε ως τον θάνατό του.
Αρχικά, η αιτία της καταστροφής στο Πέτα αποδόθηκε σε «προδοσία του Γώγου Μπακόλα». Όμως, ο Γώγος πολεμούσε λυσσαλέα και μετά την κατάληψη του λόφου που κρατούσε με τους δικούς του. Ο Μαυροκορδάτος δεν συμμεριζόταν αυτή την άποψη: «η εκστρατεία (…) απέτυχεν από σφάλματα, εις τα οποία σπάνιον είναι να μην υποπέσουν οι άνθρωποι», σημείωνε σε γράμμα του της 12ης Ιουλίου. Ούτε ο Τρικούπης τον θεωρεί προδότη. Και ο Μακρυγιάννης τον επαινεί στα Απομνημονεύματά του.
Ο Νικόλαος Σπηλιάδης (1785 – 1862) θεωρεί υπεύθυνο της καταστροφής τον ίδιο τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Γράφει: «Ότε οι ανδρείοι εκείνοι (φιλέλληνες) κατεκόπτοντο, μετά των Ελλήνων πολεμούντες τους Τούρκους, ο αρχηγός ήτο μακράν του πεδίου της μάχης, κατά μίμησιν των πλειοτέρων ολιγαρχικών, οίτινες, αν και στρατηγών φέροντες δίπλωμα, αφίστανται πάντοτε σχεδόν πόρρω των μαχών…».
Κύριες αιτίες της καταστροφής ήταν η έλλειψη συντονισμού και οι περί μαχών διαφορετικές αντιλήψεις Ελλήνων και φιλελλήνων.
Αυτό ήταν το τέλος της εκστρατείας του εξοχότατου Πρίγκιπα Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου που στοίχησε στους επαναστημένους Έλληνες μια από τις μεγαλύτερες ήττες τους.
Τα λάθη του Μαυροκορδάτου οδήγησαν όχι μόνο στην ήττα των Ελλήνων αλλά και στην διάλυση των οργανωμένων ελληνικών δυνάμεων της περιοχής, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να προελάσουν μέχρι το Μεσολόγγι το οποίο και πολιόρκησαν.
Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου
Εκεί είχε καταφύγει ήδη ο Μαυροκορδάτος και εκεί ανεδείχθηκε. Η πόλη είχε άθλια οχύρωση και ελάχιστους υπερασπιστές : 360 κατά Τρικούπην, 380 κατά Gordon πολύ λιγότερους κατ΄άλλους
Αν φύγω,είπε ο Μαυροκορδάτος οι αλβανικές ορδές θα περάσουν στην Πάτρα· η Πελοπόννησος θα συντριβεί... κι αυτό θα είναι μοιραίο για την ελληνική υπόθεση. Εδώ πρέπει να πεθάνουμε.
Οργάνωσε την άμυνα, χρησιμοποίησε όλες τις μεθόδους της οχυρωματικής τέχνης και τα τεχνάσματα που μπόρεσε να επινοήσει, ανέθεσε στον Μάρκο Μπότσαρη συνομιλίες περί παράδοσης με τους πολιορκητές για να κερδίσει χρόνο, διήγειρε την αντιζηλία μεταξύ των πασάδων και τελικά με τη βοήθεια των αφιχθέντων πελοποννησιακών στρατευμάτων οι Τούρκοι αποκρούστηκαν την ένδοξη νύχτα των Χριστουγέννων του 1822 και έλυσαν με βαριές απώλειες την Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου. Ήταν μια προσωπική επιτυχία του Μαυροκορδάτου που αντιστάθμιζε την ήττα του Πέτα, κι αναγνωρίστηκε ακόμα κι από τους εχθρούς του.
Ο εμφύλιος του 1824
Ο στόχος ήταν ένας και μεγάλος. Ο θρόνος της Ελλάδας, μετά την απελευθέρωση. Ο άνθρωπος που ήταν τουρκοαναθρεμμένος, τουρκοπροσκυνημένος, τουρκοδιορισμένος, σκόπευε να βασιλεύσει την Ελλάδα! Όποιος ήταν αντίθετος στα σχέδιά του, γινόταν εχθρός του. Έκανε συμμαχίες που δεν είχαν καμιά λογική, πέραν των προσωπικών του επιδιώξεων. Οι ενέργειές του εξόργισαν τον Κολοκοτρώνη, ο οποίος τον απείλησε λέγοντάς του «μην καθίσεις πρόεδρος, ότι έρχομαι και σε διώχνω με τα λεμόνια, με τη βελάδα όπου ήρθες». Έτσι, ο μεγαλύτερος ήρωας της ελληνικής επανάστασης, έγινε εχθρός του μηχανορράφου Μαυροκορδάτου! Ο Μαυροκορδάτος, κατέφυγε στην Ύδρα, στον προστατευόμενο του Κουντουριώτη κι έστησε τον εμφύλιο! Αιματοκύλισε την Πελοπόννησο, βάζοντας τους Ρουμελιώτες να επιτεθούν εναντίον του Μοριά, τη στιγμή που η επανάσταση ήταν στην κορύφωσή της κι ο Ιμπραήμ ετοίμαζε τ' ασκέρια του να επιτεθούν για να την καταπνίξουν.
Τότε ήταν, που με μπροστάρη τον φίλο του Κωλέττη και πύρινα λόγια εναντίον των Μοραϊτών, ξεσήκωσε τους Ρουμελιώτες, που μπήκαν στον Μοριά και «δεν άφησαν λίθον επί λίθου, καίγοντας, βιάζοντας, λεηλατώντας, κλέβοντας, αφανίζοντας τον τόπο και τον άμαχο πληθυσμό, για να γραφτεί μια από τις μελανότερες σελίδες της ελληνικής ιστορίας», όπως γράφει και ο Θεόδωρος Παναγόπουλος στο βιβλίο του «Τα ψιλά γράμματα της ιστορίας».Στη συνέχεια, σε συνεννόηση με τον Κουντουριώτη, τον Κωλέττη και τον Παπαφλέσσα, διέλυσε τα στρατιωτικά τμήματα του Μοριά, ενώ ο Ιμπραήμ ήταν στο Αίγιο, φυλάκισε τον Κολοκοτρώνη και τους άλλους καπετάνιους του Μοριά ως...προδότες (σ.σ.!!!!) και δεν τους αποφυλάκισε, παρά μόνο όταν ο Ιμπραήμ είχε ερημώσει την Πελοπόννησο.
Διπλωματία......
Ο τομέας στον οποίο όλοι σχεδόν οι συγγραφείς, αναγνωρίζουν την πολύτιμη προσφορά του Μαυροκορδάτου, είναι η διπλωματία. Είναι αξιοσημείωτο ότι ενεργούσε στον τομέα αυτό μόνος του και αυθαίρετα σχεδόν.Στις επαφές του εξηγούσε ότι η πτώση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν όχι μόνον αναπόφευκτη αλλά και ωφέλιμη για τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Στην Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας φρόντισε να καθησυχάσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις διαχωρίζοντας τις θέσεις της Επανάστασης από τους Καρμπονάρους, Κομουνέρος κ.τ.τ., καταργώντας τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας και καθιερώνοντας ως σημαία τη γαλανόλευκη.Και τελικά ήταν ο μόνος, μαζί με τον Μέττερνιχ, που κατάλαβε πως κάτι άλλαξε, όταν ανέλαβε υπουργός εξωτερικών της Αγγλίας ο Τζωρτζ Κάνινγκ. Ήταν από το χρονικό εκείνο σημείο που ο Μαυροκορδάτος έγινε αγγλόφιλος. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που ο ίδιος ο Καποδίστριας αναφέρει: «ο πρίγκιψ Μαυροκορδάτος και ο κ. Πανταζόγλου (απεσταλμένοι των ηγεμόνων Βλαχίας και Μολδαβίας) προσεπάθησαν να μοι αποδείξουν, ότι η διατήρησις της μετά των Τούρκων ειρήνης ήτο αδύνατος, και ότι, ως Έλληνες, ήσαν ανυπόμονοι να μάθουν ότι τα Ρωσσικά στρατεύματα ήσαν έτοιμα να διαβούν τον Προύθον. Αλλά από το 1818 που έγινε αυτή η συνάντηση μέχρι το 1828 οι Ρώσοι δεν κινήθηκαν. Έπρεπε οι Έλληνες να βρουν κάποιους άλλους.
Φρόντισε για την σύναψη του αγγλικού δανείου για το οποίο κατηγορήθηκε σφοδρότατα. ΄Οσο κι αν λόγω λονδρέζικης αρπακτικότητας και ελληνοπρεπούς διαχείρισης το δάνειο δεν απέδωσε τ’αναμενόμενα και θεωρήθηκε από πολλούς σαν αιτία του εμφυλίου πολέμου (που θα γινόταν βέβαια και χωρίς το δάνειο που απλώς βοήθησε την παράταξη που το πήρε να επικρατήσει), εν τούτοις ο κύριος σκοπός επετεύχθη: «να ενοχοποιήσει, ούτως ειπείν, την Αγγλίαν εν τη εκβάσει της ελληνικής επαναστάσεως» και να δώσει αφορμή «εις την έναρξιν αμοιβαίων σχέσεων» μεταξύ Ελλάδος και Αγγλίας, όπως έλεγε ο ίδιος ο Μαυροκορδάτος στις οδηγίες του.
Ο τεράστιος όγκος της αλληλογραφίας του περιλαμβάνει επιστολές προς κάθε κατεύθυνση, ακόμη και προς τον Γκέντς, σύμβουλο του Μέττερνιχ. Αλλά βέβαια την σπουδαιότερη σημασία είχαν οι επιστολές προς Κάνινγκ, ο οποίος τελικά απάντησε ως κυβέρνηση προς κυβέρνηση.
Ο Μαυροκορδάτος ήταν πεπεισμένος ότι για την απελευθέρωση της Ελλάδος ήταν απαραίτητη η εξωτερική βοήθεια. Είδαμε παραπάνω, ότι το 1818 ζητούσε από τους Ρώσους να εισβάλουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αφού αυτό δεν έγινε, στράφηκε προς την Αγγλία χρησιμοποιώντας τώρα τη Ρωσία ως φόβητρο: η Επανάσταση, που θα συνεχιζόταν με κάθε κόστος, θα έφθειρε τόσο τις δυνάμεις της Τουρκίας που θα την καθιστούσε (μαζί και την Ελλάδα) εύκολη λεία της Ρωσίας, που θ’ αποφάσιζε κάποτε να κινηθεί με οποιαδήποτε πρόφαση. Ο Κάνινγκ εννόησε την απειλή (ενδεχομένως εκβιασμό): Η Αγγλία κινδύνευε ν’ αποκλειστεί από την ανατολική Μεσόγειο και ν’ αποκοπεί ο δρόμος της προς τις Ινδίες. Ο Μέτερνιχ επίσης είδε με τρόμο το ενδεχόμενο να καταπιεί η όμορος τότε της Αυστρίας Ρωσία όλη τη Βαλκανική και στην απόγνωσή του, μεταξύ δύο κακών, διάλεξε το μικρότερο και πρότεινε την πλήρη ανεξαρτησία της Ελλάδος. Όλος αυτός ο χειρισμός, που είχε τα αποτελέσματα που ξέρουμε, εξηγεί το κατά του Μαυροκορδάτου μένος των ρωσόφιλων συγγραφέων.
Τον Ιούλιο του 1825, μετά την απόβαση του Ιμπραήμ και τις καταστροφές στη Σφακτηρία και στο Μανιάκι, οι Έλληνες υπέγραψαν την πράξη με την οποία ζητούσαν να τεθούν υπό την αγγλική προστασία. Αυτή είναι μια από τις σοβαρότερες κατηγορίες κατά του Μαυροκορδάτου, ότι προσπάθησε δηλαδή να κάνει την Ελλάδα αγγλικό προτεκτοράτο.Ο ίδιος αρνήθηκε έντονα ότι είχε την παραμικρή ανάμειξη και υπάρχουν πράγματι αμφιβολίες, αλλά ο τελικός χειρισμός είναι μάλλον δικός του. Μένει τώρα να εξεταστεί αν η αίτηση αυτή είχε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, αν ενέπλεξε δηλαδή ακόμη περισσότερο την Αγγλία στη δίνη του Ελληνικού ζητήματος και την οδήγησε, μαζί με την ανησυχία για το δάνειο και τον φόβο των περιπλοκών, στη ναυμαχία στο Ναυαρίνο.
Εχουμε μάθει ότι από την ναυμαχία στο Ναυαρίνο ελευθερώθηκε η Ελλάδα επειδή ο Ιμπραήμ ήταν ανίκητος και είχε σβήσει η επανάσταση στον Μωριά. Να θυμίσω εδώ ότι αποστολή του Ιμπραήμ ήταν να καταπνίξει την επανάσταση και να στείλει το μήνυμα στους Οθωμανούς ότι δεν υπάρχει πλέον αντίσταση πουθενά .Ανίκητος όπως μας έχουν μάθει δεν ήταν.Θα αναφέρω κάποιες πολύ σημαντικές του ήττες ,όπως η μάχη στο ιστορικό ύψωμα της Δραμπάλας όπου στις 5-7 Ιουνίου 1825 διεξήχθη η ομώνυμη μάχη μεταξύ των στρατευμάτων του Ιμπραήμ και των οπλαρχηγών της Πελοποννήσου υπό την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.Για τα γεγονότα της μάχης υπάρχουν πολλές ιστορικές αναφορές στα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη, στα απομνημονεύματα του Φωτάκου,στα απομνημονεύματα του καπετάν Γεώργιου Γεωργαντά (Ακοβίτης οπλαρχηγός), όσο και σε άλλα παλαιότερα ιστορικά συγγράμματα.
Η μάχη της Δραμπάλας στην οποία αναμετρήθηκαν για πρώτη φορά ο Ιμπραήμ και ο Κολοκοτρώνης,ήταν από τις φονικότερες και σκληρότερες του αγώνα.Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ήταν και η τελευταία μάχη “εκ του συστάδην” μεταξύ Ελλήνων και οθωμανών. Η σπουδαιότητα της μάχης της Δραμπάλας,έγκειται στο ότι έγινε αμέσως μετά τις καταστρoφικές ήττες των Ελλήνων στη Σφακτηρία, στο Κρεμμύδι και στο Μανιάκι και έδωσε στους Έλληνες χρόνο να ανασυνταχθούν, εδραίωσε την πεποίθηση ότι ο Ιμπραήμ δεν ήταν πια ανίκητος και οδήγησε στην νικηφόρα μάχη των Ελλήνων στους Μύλους.
Αλλες ήττες του ήταν στις μάχες Βέργας και Δυρού όπου εδώ τον νίκησαν γυναίκες και οι γέροι ττης Μάνης στις 22-6-1826 και μετά στον Πολυάραβο όπου κινδύνεψε και η ζωή του ακόμα..Η ναυμαχία στο Ναυαρίνο έγινε 8 Σεπτεμβρίου 1827.Δεκαπέντε μήνες μέχρι την ναυμαχία και δεν είχε καταφέρει να καταπνίξει την επανάσταση.Αν το είχε καταφέρει θα έστελνε το μήνυμα της νίκης στον Σουλτάνο οτι δεν υπάρχει επανάσταση και έτσι δεν είχαμε τη Συνθήκη του Λονδίνου (Iούλιος 1827)όπου η Αγγλία, η Ρωσία και η Γαλλία καλούσαν τους δύο εμπολέμους να σταματήσουν τις εχθροπραξίες και να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις.Αντεξαν οι Ελληνες και ας πολεμούσαν με δύο αυτοκρατορίες.Γίναμε αγγλικό προτεκτοράτο με τις ενέργειες του Μαυροκορδάτου και πραγματικά είναι να αναρωτιέται κανείς ποια ήταν η πραγματική βοήθεια τους προς την χώρα μας.
Η δράση του στα χρόνια του Ιωάννη Καποδίστρια
Όταν δε, αργότερα, ήρθε ο Καποδίστριας που ο ίδιος είχε προτείνει, τον αντιπολιτεύθηκε σφοδρότητα και για πολλούς ήταν ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του. Και μη ξεχνάμε κάτι ακόμη πολύ σημαντικό. Από τη δολοφονία του Καποδίστρια κι ύστερα, άνοιξε ο δρόμος για τις θλιβερές ξενόφερτες βασιλείες που τόσο ταλαιπώρησαν τον τόπο. Όλοι σχεδόν οι ιστορικοί, πλην των εκείνων που γράφουν τα σχολικά βιβλία από τα οποία διδασκόμαστε, χαρακτηρίζουν τον Μαυροκορδάτο μοιραίο πρόσωπο της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Η πολιτική του δράση συνεχίστηκε και μετά την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια, οπότε ανέλαβε και υπουργικά καθήκοντα. Αποσύρθηκε από την κυβέρνηση το 1830 και αναδείχθηκε ηγέτης της αντιπολίτευσης, συμπορευόμενος με τους Υδραίους.
Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια (Σεπτέμβριος 1831), εντάχθηκε στη συνταγματική παράταξη του Ιωάννη Κωλέττη και αποτέλεσε μέλος της Διοικητικής Επιτροπής που κυβέρνησε τη χώρα έως την άφιξη του Όθωνα. Σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της απολυταρχικής περιόδου της βασιλείας του Όθωνα παρέμεινε εκτός Ελλάδας ως πρεσβευτής (Λονδίνο, Μόναχο και Παρίσι), στο πλαίσιο της προληπτικής πρακτικής της Αντιβασιλείας για τιμητική αποστρατεία διακεκριμένων Ελλήνων πολιτικών στο εξωτερικό με την ανάθεση σε αυτούς πρεσβευτικών καθηκόντων.
Ο βασιλιάς Όθωνας του ανέθεσε πρωθυπουργικά καθήκοντα το 1841, το 1844 και το 1854, δίχως όμως να τον εμπιστεύεται ουσιαστικά, οδηγώντας τον έτσι σε παραίτηση. Στο διάστημα που ακολούθησε ανέλαβε διάφορα κυβερνητικά αξιώματα, ενώ συνέβαλε και στη διαμόρφωση του κλίματος που οδήγησε στην έξωση του Όθωνα.
Οι μηχανορραφίες του, συνεχίστηκαν και μετά την ανάδειξη της Ελλάδας σε ελεύθερο κράτος. Πάντα δίπλα στους ισχυρούς, έψαχνε καρέκλες και οφίτσια για να δικαιώνει τη ματαιοδοξία του. Έγινε υπουργός Οικονομικών και Στρατιωτικών της αντιβασιλείας Όθωνα, ενώ στάλθηκε και πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, το Μόναχο και το Λονδίνο. Μετά τη φυγή του Οθωνα με την επανάσταση του 1843, ξαναβρήκε τον δρόμο προς την εξουσία και έγινε αντιπρόεδρος της Βουλής και πρωθυπουργός. Τότε ήταν, που ανετράπη από τον παλιό του φίλο, τον Κωλέττη!Σήμερα, χαρακτηρίζεται ως... ήρωας της επανάστασης του 1821!
Απόψεις συγχρόνων του......
Μακρυγιάννης
«ο δουλευτής … των Τούρκων, ο Μαυροκορδάτος…ο αγαπημένος των τυράγνων» (σ. 144)
«απαρατήθη [από την πρωθυπουργία] κ’ έδειξε φιλελεύτερα αιστήματα» (σ. 179)
Νικόλαος Σπηλιάδης
«θα καταδιαιρέσει τους Έλληνας, και θα καταστήσει θέατρον εμφυλίων πολέμων και ταραχών την Ελλάδα, και θα την ρίψει εις μυρίας συμφοράς…» (τ. Α΄σ. 355)
«Άρα ο Μαυροκορδάτος έσωσε το Μισολόγγι διά της γενναίας αποφάσεώς του και της επιμονής τού να κλεισθή εις αυτό, και διά της επιτηδειότητός του εις το να κερδίση καιρόν διαπραγματευόμενος με τους Τούρκους (τ. Α΄σ. 486)
,Ιωάννης Φιλήμων
«να σπείρωσι [ο Μαυροκορδάτος και ο Νέγρης] την διχόνοιαν και μέχρις αυτής του χωρικού της καλύβης» (1837, προλεγόμενα στα Απομνημονεύματα του Παλαιών Πατρών Γερμανού, σ. 41)
«Διά παιδείας και πείρας πολιτικής, διά νοός ωρίμου και πνεύματος γενικού συγκεκροτημένος και όνομα φέρων εγνωσμένης οικογενείας ηγεμονικής, ο Μαυροκορδάτος ήνονε μεθ’ όλων αυτών και δυσπαράμιλλον αοκνίαν γραφικήν, και ζήλον πλήρη διά τον αγώνα, και μετριότητα [μετριοπάθεια] εσκεμμένην προς παν πολιτικόν βήμα, από των κατωτέρων προβαίνων εις τα ανώτερα» (1859, Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Δ΄ σ.190)
Νικόλαος Δραγούμης
«προς τη παιδεία εκέκτητο και νου οξύτητα και εμπειρίαν πραγμάτων και πυρετόν ενεργείας ακοίμητον.Είχε δε και την περί το αντιλαμβάνεσθαι και των πολυπλοκωτάτων ζητημάτων δύναμιν ισχυράν, άμα δε και το προτέρημα του πλατύνειν αυτά… και μεταδίδειν ευκρινώς προς τους άλλους» (τ. Α΄ σ.27)
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος.
«ο Μαυροκορδάτος υπήρξεν…ο εξοχώτερος πολιτικός ανήρ ον παρήγαγεν η επανάστασις, επενεργήσας ως ουδείς άλλος εις την τύχην του έθνους δια τε των αρετών αυτού και των ελαττωμάτων» (σ.37)
Δημήτριος Βερναρδάκης.
«ο Μαυροκορδάτος προσήνεγκε μεν εις τον αγώνα πολυτίμους υπηρεσίας εξωτερικώς και διπλωματικώς, εσωτερικώς όμως υπήρξεν ο ολέθριος της Ελλάδος δαίμων» (σ. 32)«…ως υπερέχοντος παντός άλλου κατά την νοημοσύνην και την πνευματικήν καθόλου ανάπτυξιν…» (σ. 33)
Αναστάσιος Γούδας.
«ο ορθώτερον σκεπτόμενος νους, και…ο δεξιότερον διεξαγαγών τας εμπιστευθείσας πολιτικάς υποθέσεις…του αγώνος» (τ. ΣΤ΄ σ. 195)
Όπως βλέπουμε κάποιοι συγγραφείς διαφωνούν όχι μόνο προς αλλήλους αλλά και προς εαυτούς.
α: Παραθέτουμε συνοπτικά τις κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν εναντίον του:
Παραγκώνισε τον Δ. Υψηλάντη, συμμάχησε με τους κοτζαμπάσηδες (προκρίτους), εξώθησε στην προδοσία τον Γώγο Μπακόλα και τον Βαρνακιώτη, καταδίωξε τον Καραϊσκάκη, εξώθησε στην προδοσία και συνήργησε στη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ενήργησε για το αγγλικό δάνειο, είχε την ιδέα για την αίτηση αγγλικής προστασίας και παραπλάνησε τον Κολοκοτρώνη να υπογράψει, έπεισε τον Μιαούλη να κάψει τον στόλο, σφετεριζόταν τον τίτλο του πρίγκιπα, καθιέρωσε ανεφάρμοστο πολίτευμα, αντιτάχθηκε στην έλευση του Καποδίστρια, άνοιξε στον Ιμπραήμ τις πύλες της Πελοποννήσου, δολοφόνησε τον Καραϊσκάκη, δολοφόνησε τον Καποδίστρια, ήθελε ν’ αλλάξει τη θρησκεία του έθνους, ήταν πράκτορας του Μέτερνιχ, ήταν έτοιμος να λιποτακτήσει από το Μεσολόγγι, λιποτάκτησε από τη Σφακτηρία, ήταν «τζιράκι της Κωνσταντινουπόλεως», ήταν αβυσσαλέος, ραδιούργος, πανούργος, μηχανορράφος, όργανο των Τούρκων, εχθρός των λαϊκών μαζών, ο μαύρος άνθρωπος της επανάστασης που αποπλάνησε τον Τρικούπη, Μάρκο Μπότσαρη, Πολυζωΐδη, Πραΐδη, Δραγούμη, Μιαούλη, Κουντουριώτηδες, Κάλβο, Σέλλεϋ, Μαίρη Σέλλεϋ, Μπάυρον, ήταν Φαναριώτης, φορούσε βελάδα,φορούσε γυαλιά.
Στο τέλος της σταδιοδρομίας του εξελέγη πληρεξούσιος Ευρυτανίας στην Εθνοσυνέλευση του 1862 και διετέλεσε πρόεδρος της επιτροπής σύνταξης του νέου συντάγματος. Τυφλός και κατάκοιτος, δεν πήρε ενεργό μέρος στις εργασίες της Επιτροπής, διατήρησε όμως το ενδιαφέρον του για τα κοινά καθώς και την πνευματική του διαύγεια έως το θάνατό του, το 1865.
Ουσιαστικά τα περισσότερα από τα 10 τελευταία χρόνια της ζωής του είχε παραμείνει ανενεργός πολιτικά, αποτραβηγμένος στην εξοχική του κατοικία στην Αίγινα, όπου και πέθανε σε ηλικία 74 ετών. Η αδερφή του, Αικατερίνη, είχε παντρευτεί το Σπυρίδωνα Τρικούπη. Ήταν παντρεμένος με την Χαρίκλεια Αργυροπούλου και είχε αποκτήσει 6 παιδιά, από τα οποία τα 4 πέθαναν σε μικρή ηλικία. Από τα παιδιά του διακρίθηκε ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος (πολιτικός και διπλωμάτης).
ΠΗΓΕΣ..............
http://www.athensmagazine.gr/portal/athenstalk/35494#.Ui6PHMbwmSr
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%C
http://argolikivivliothiki.gr/2010/11/15/%CE%BC%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CF%81%CE%B4%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%B1%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B
9/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχόλιά σας να είναι κόσμια και χωρίς ύβρεις. Σε αντίθετη περίπτωση θα διαγράφονται.